YASAL KALIŞ SÜRESİNİN İHLALİ VE HUKUKİ SONUÇLARI BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE BULUNAN TÜRKMENİSTAN VATANDAŞLARININ DURUMU

TÜRKMENİSTAN SEYAHAT KISITLAMALARI

Türkmenistan makamları tarafından 24.02.2020 tarihinde alınan karar uyarınca, Covid-19’un Türkmenistan’a getirilmemesi ve yayılmasının engellenmesi amacıyla; Türkmenistan ile İran İslam Cumhuriyeti arasında insani nitelik taşıyan acil durumlar hariç olmak üzere Türkmenistan’a yapılacak tüm yolcu ve araç seferlerinin sınırlandırıldığı bildirilmiştir. (T.C. Aşkabat Büyükelçiliği, 2020).

Söz konusu karar kapsamında uygulanan kısıtlamalar, bu makalenin yazım tarihi olan 30.08.2021 tarihinde de devam etmekte olup, Türkmenistan’a Türkiye’den hava veya kara yolu ile ulaşım mümkün değildir. Ayrıca Türkmenistan makamlarınca, kısıtlamaların ne zaman kalkacağı ve Türkmenistan’a hava ya da kara yolu ile ulaşımın ne zaman başlayacağına ilişkin resmi bir açıklama yapılmamıştır.

 

SEYAHAT KISITLAMALARININ YASAL KALIŞ SÜRESİ İHLALİNE ETKİSİ

Türkiye’de vize, ikamet izni ya da çalışma izni ile kalmakta olan Türkmenistan vatandaşlarının açıkça ülkelerine dönüş haklarını ortadan kaldıran bu durum, bu kişilerin kusurları olmaksızın ikamet ve vize ihlali gerçekleştirmelerine de sebep olmuştur. Bu ve bunun gibi pandemi kısıtlamalarının sebep olduğu durumların olumsuz etkilerini bir nebze olsun ortadan kaldırmak maksadı ile Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, 15.06.2020 tarihinde, pandemi kısıtlamalarının mücbir sebep kabul edileceğine dair şu açıklamasını yayınlamıştır (T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü , 2020):

“Kovid-19 salgını nedeniyle ülkemizden çıkış yapamayan yabancıların, mücbir sebebin olduğu tarihler arasında (ulaşımın durdurulduğu tarihten normal seyrine döneceği tarihleri kapsayacak şekilde) yapmış oldukları yasal kalış hakkı ihlalinden dolayı giriş yasağı uygulanmayacaktır. Bu kapsamda yabancıların her ülke özelinde ulaşımın mümkün hale geldiği tarihten itibaren 1 (bir) ay içinde Türkiye’den çıkış yapmaları gerekmektedir. Belirtilen sürenin aşılması halinde ise giriş yasağı ve 492 sayılı Harçlar Kanunundan kaynaklanan idari para cezası uygulanacaktır.”

Açıklamada da belirtildiği üzere, pandemi kısıtlamaları dahilinde seyahatlerin iptal edilmesi sebebi ile ülkesine gidemeyen vatandaşlar, seyahatlerin iptal edildiği tarih sonrasında yasal kalış süresi ihlaline düşmeleri halinde dahi, herhangi bir ikamet harcı, idari para cezası ya da Türkiye’ye giriş yasağına tâbi olmayacaklardır. Ancak mücbir sebep, pandemi kısıtlamalarının ortadan kaldırıldığı tarihten bir ay sonrasına dek geçerli olacaktır. Dolayısıyla, 04.03.2020 tarihinden sonra yasal kalış izni ve 90 günlük yasal başvuru süresi sona ermiş olan Türkmen vatandaşları, herhangi bir ikamet harcı, idari para cezası ya da Türkiye’ye giriş yasağına tâbi olmamaktadırlar.

Türkmenistan dışında bulunan Türkmenistan vatandaşlarını ilgilendiren diğer bir gelişme ise, süresi biten zagran pasaportları hakkında. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov’un 01.07.2021 tarihli kararı uyarınca hazırlanan yeni prosedürüne göre; Türkmenistan vatandaşları ellerinde olmayan sebeplerden dolayı Türkmenistan’a giriş yapamadıkları durumlarda, geçerlilik süreleri 01.01.2020 ile 31.11.2022 tarihleri arasında dolmuş veya dolacak olan biyometrik (zagran) pasaportlarının geçerlilik sürelerini 31.11.2022 tarihine kadar uzatabilme hakkına sahip olacaklardır. (Türkmenistan Adalet Bakanlığı , 2021)

Bahsi geçen pasaport süre uzatımı prosedürü, yalnızca zagran pasaportları için geçerli olup, eski Türkmenistan pasaportları için geçerli olmamaktadır.

 

İKAMET İZNİNİN UZATILMAMASI

Türkiye’de vize, ikamet izni ya da çalışma izni sahip olan yabancılar, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nce mücbir sebep kabul edilen süreler öncesinde ya da mücbir sebep süresinin sona ermesinden 1 ay geçtikten sonra, yasal kalış süreleri sona ermiş ve yasal başvuru süresi içerisinde ikamet izni uzatma ya da başka bir tür ikamet izni başvurusunda bulunmamış olmaları halinde 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) gereğince[1] yasal kalış süresini ihlal etmiş sayılacaklardır sınır dışı etme kararı verilecektir. Kabul edilebilir sebep olmaksızın ikamet izni süresinin 10 günden fazla aşılması hali sınır dışı edilme sebebi olarak kabul edilecek ve ülkesine dönmeyen ya da üçüncü bir ülkeye gitmeyen yabancılar çeşitli yaptırımlar ile karşı karşıya kalacaklardır.[2]

İkamet izni süresi dolduğu halde ikamet izni uzatma başvurusu yapmayan ancak “kabul edilebilir” bir mazereti olan yabancıların başvuruları alınırken; ikamet izin süresinin bitim tarihi ile başvuru tarihi arasındaki sürenin ikamet harcı, ceza tatbik edilerek alınmaktadır.

Kanunda açıkça sınır dışı etme kararının yabancıya ya da varsa vekiline tebliğ edilmesi gereğine yer verilmiştir.[3] Dolayısı ile, yabancı hakkında sınır dışı edilme kararı verilmemiş ise; ikamet izni uzatma başvurusunun süresi içerisinde yapılamamasının kabul edilebilir gerekçesi belirtilmek suretiyle uzatma talebinde bulunması mümkün olacaktır. Bu durumda talep kabul edilse dahi, ihlal edilen süreye ait ikamet harcı ve idari para cezasının ödenmesi gerekmektedir. Sunulan sebebim kabul edilebilir olup olmadığı hususunda takdir yetkisi İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ndedir.

 

SINIR DIŞI ETME KARARI

Sınır dışı etme ve/veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı verilmiş olması halinde, ikamet izni süresinin uzatılması kanunen mümkün değildir.[4] Süresi biten ikamet izninin uzatılmaması ya da ikamet izni talebinin reddi halinde yabancıya harca tabi olmayan, şekli ve içeriği Genel Müdürlük tarafından belirlenen, Türkiye’de sadece on güne kadar kalma imkânı tanıyan belge verilmektedir.[5] Ancak sınır dışı etme kararı verilmiş olması halinde; YUKK m. 53/3 uyarınca, yabancı ya da avukatının, bu karara karşı, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde idare mahkemesine başvurması ve başvurusunu sınır dışı etme kararını veren makama bildirmesi mümkündür. Yapılan başvurular 15 gün içinde sonuçlandırılmak zorunda olup, mahkemenin vermiş olduğu karar kesindir. Ayrıca; yabancının rızası saklı kalmak kaydıyla, dava açma süresi içinde veya yargı yoluna başvurulması hâlinde yargılama sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilemeyecektir.

Yine belirtilmelidir ki; YUKK m. 9/4 uyarınca, ikamet izni süresi sona eren ve bu durumu yetkili makamlarca tespit edilmeden önce Türkiye dışına çıkmak için valiliklere başvuruda bulunup hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancılara, idari para cezalarını ödemiş olmaları ve Bakanlıkça belirlenen ihlal süresini (3 ay) aşmamaları kaydıyla, Türkiye’ye giriş yasağı kararı alınmaması mümkündür.

 

TÜRKİYE’YE GİRİŞ YASAĞI

Türkiye’de kanunda yer verilen vize, ikamet izni ya da çalışma iznine sahip olarak bulunan ancak, yasal kalış süresi dolup da kanunda yer alan süreler içerisinde uzatma talebinde bulunmayan kişiler hakkında Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ya da valilik tarafından ülkeye giriş yasağı verilebilir. Giriş yasağına ilişkin ayrıntılı hükümler 17.03.2016 tarihli ve 29656 sayılı Resmî Gazete yayınlanmakla yürürlüğe giren Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik (Uygulama Yönetmeliği) kapsamında düzenlenmiştir.

Sınır dışı edilecek yabancılar için ülkeye giriş yasağının başlangıcı yabancının ülkeden çıkış tarihi kabul etmektedir. Giriş yasağı en fazla 5 yıl süreyle alınır. 5 yılın sonunda kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit söz konusu ise önceden alınmış 5 yıl süreli giriş yasağı tek seferde veya ayrı ayrı olmak üzere 10 yıl daha uzatılabilmektedir. Ancak, giriş yasağı süresi aynı gerekçeye dayalı olarak 15 yıldan fazla olamaz.[6] Ayrıca Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, gerekli gördüğü hallerde sürenin dolmasını beklemeden giriş yasağını kaldırabilir veya giriş yasağını saklı tutarak yabancının belirli bir süre için Türkiye’ye girişine izin verebilir.[7] Bahis konu yabancılar vize ya da ikamet izni sürelerinin bitimi tarihinden itibaren 3 ay içerisinde ülkelerine döner ya da üçüncü bir ülkeye giderler ise haklarında Türkiye’ye giriş yasağı kararı verilmemektedir.

Yasal kalış hakkının 3 aydan fazla süre ile ihlal edilmiş olması halinde, kademeli olarak artan şekilde, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ya da ilgili valilik tarafından, ihlal eden kişilere Türkiye’ye giriş yasağı verilmektedir. Şöyle ki; 3 ay ya da 3 aydan fazla yasal kalış hakkı ihlalinde bulunan ve bu durumları yetkili makamlarca tespit edilmeden önce Türkiye dışına çıkmak için kendiliğinden sınır kapılarına gelen ve idari para cezalarını ödeyen yabancılar; ihlal süresinin 3 ay ile 6 ay arasında olması halinde 1 ay, 6 ay ile 1 yıl arasında olması halinde 3 ay, 1 yıl ile 2 yıl arasında olması halinde 1 yıl, 2 yıl ile 3 yıl arasında olması halinde 2 yıl, 3 yıldan fazla olması halinde 5 yıl Türkiye’ye giriş yasağına tâbi olacaklardır.

Bununla birlikte; yasal kalış hakkı ihlalleri yetkili makamlarca tespit edilmeden önce Türkiye dışına çıkmak için kendiliğinden sınır kapılarına gelip de idari para cezalarını ödemeyen yabancılar, 3 aya kadar yasal kalış hakkı ihlalinde bulunan ve hakkında sınır dışı etme kararı alınarak Türkiye’yi terke davet edilenlerden kendilerine tanınan süre içinde çıkış yapmayan ve/veya idari para cezalarını ödemeyen yabancılar, idari para cezalarını ödeyip ödemediğine bakılmaksızın 3 ay ve 3 aydan fazla yasal kalış hakkı ihlalinde bulunan ve hakkında sınır dışı etme kararı alınarak Türkiye’yi terke davet edilen yabancılar, idari para cezalarını ödeyip ödemediğine bakılmaksızın ikamet izni talepleri reddedildiği veya ikamet izinleri iptal edildiği halde kendilerine tanınan süre içinde çıkış yapmayan yabancılar, idari para cezalarını ödeyip ödemediğine bakılmaksızın çalışma izni talepleri reddedildiği veya çalışma izinleri iptal edildiği halde kendilerine tanınan süre içinde çıkış yapmayan yabancılar, idari para cezalarını ödeyip ödemediğine bakılmaksızın vizenin veya vize muafiyetinin kendisine sağladığı kalış hakkının tümünü kullandığı halde, 10 gün içinde ikamet iznine başvurma şartı ile ülkemize girişine izin verilmesine rağmen ikamet iznine başvurmayan yabancılar, idari para cezalarını ödeyip ödemediğine bakılmaksızın idari gözetim kararı sonlandırılarak alternatif yükümlülüklere tabi tutulan yabancılar ve son olarak idari para cezalarını ödeyip ödemediğine bakılmaksızın görevli personel refakatinde sınır dışı edilen yabancıların Türkiye’ye giriş yasakları farklı sürelere tabi olacaktır. Şöyle ki; bu kişiler için, ihlal süresinin 3 aya kadar olması halinde 3 ay, 3 ay ile 6 ay arasında olması halinde 6 ay, 6 ay ile 1 yıl arasında olması halinde 1 yıl, 1 yıl ile 2 yıl arasında olması halinde 2 yıldan fazla olması halinde 5 yıl Türkiye’ye giriş yasağı uygulanacaktır. (T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü , 2020)

Netice olarak, Türkiye’de bulunan Türkmenistan vatandaşlarının, yasal kalış sürelerini ihlal edip etmediklerini, eğer ettiler ise yasal kalış süresinin sona erdiği tarihin, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün mücbir sebep kabul ettiği Türkmenistan’a hava ve kara yolu ulaşımının kısıtlandığı tarihler içerisinde gerçekleşip gerçekleşmediğini öğrenmeleri, bunun neticesinde yasal süre içerisinde gerekli ikamet ya da çalışma izni uzatma başvurusunda bulunmaları gerekmektedir. Aksi halde, yasal kalış süresini ihlal etmiş olan yabancı hakkında, ilgili valilik ya da Göç İdaresi Genel Müdürlüğünce sınır dışı etme ve ülkeye giriş yasağı kararı verilmesi söz konusu olacaktır.

 

 

Av. Suat ŞİMŞEK-Managing Partner

Av. Burak Oğulcan SAYGILI- Attorney at Law

 

 

Kaynakça

T.C. Aşkabat Büyükelçiliği. (2020, 02 24). Korona Virüsünden Kaynaklanan Hastalık (covid-19) Sebebiyle Türkmenistan Tarafından Yapılan Seyahat Kısıtlamalarına İlişkin Önemli Duyuru. 08 26, 2021 tarihinde T.C. Aşkabat Büyükelçiliği Resmî Web Sitesi: http://askabat.be.mfa.gov.tr/Mission/ShowAnnouncement/368883 adresinden alındı

T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü . (2020, 06 15). Pandemi Sebebi ile Türkiye’den Çıkış Yapamayan Yabancılara İlişkin Açıklama. 08 26, 2021 tarihinde T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Resmî Web Sitesi: https://www.goc.gov.tr/pandemi-sebebi-ile-turkiyeden-cikis-yapamayan-yabancilara-iliskin-aciklama adresinden alındı

T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü . (2020, 06 09). Yasal Kalış Hakkı İhlalinde Bulunan Yabancılara Uygulanacak Giriş Yasaklarına İlişkin Açıklama. 08 28, 2021 tarihinde T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Resmî Web Sitesi: https://www.goc.gov.tr/yasal-kalis-hakki-ihlalinde-bulunan-yabancilara-uygulanacak-giris-yasaklarina-iliskin-aciklama adresinden alındı

Türkmenistan Adalet Bakanlığı . (2021, 07 15). Pasaport Sürelerinin Uzatılmasına İlişkin Uygulama. 08 27, 2021 tarihinde Türkmenistan Adalet Bakanlığı Resmî Web Sitesi: https://minjust.gov.tm/en adresinden alındı

[1] YUKK m. 24/2: “Uzatma başvuruları, ikamet izni süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her koşulda ikamet izni süresi dolmadan önce valiliklere yapılır.”

[2] YUKK m. 54/1-g: “Aşağıda sayılan yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınır: g) İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler”

[3] YUKK m. 53/2: “Karar, gerekçeleriyle birlikte hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancı, bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi, kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir.”

[4] YUKK m. 40/1-ç: “Aşağıdaki hâllerde öğrenci ikamet izni verilmez, verilmişse iptal edilir, süresi uzatılmaz:

ç) Hakkında geçerli sınır dışı etme kararı veya Türkiye’ye giriş yasağı bulunması”

[5] Uygulama Yönetmeliği m. 22/11

[6] Uygulama Yönetmeliği m. 8/d

[7] Uygulama Yönetmeliği m. 8/e