DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE OPTOMETRİ

Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde görmeyi inceleyen optik veya fizik dalı[1] olarak tanımlanan optometri ile ülkemiz, ilk defa Türk Oftalmoloji Cemiyeti’nin 16 Temmuz 1928 tarihinde tescil edilerek kurulmasıyla tanışmıştır. [2] “Optometri” terimi Yunanca ὄψις (opsis; “görünüm”) ve μέτρον (metron; “ölçmek için kullanılan bir şey”, “ölçü”, “kural”) kelimelerinden gelir. Görmeyi ölçmek için kullanılan alet optometre olarak adlandırıldığında (foropter veya refraktör terimleri kullanılmadan önce) kelime dile girmiştir. Opto kökü, Yunanca “göz” anlamına gelen oftalmos kelimesinden türetilen kısaltılmış bir biçimdir.Optometri, görme kusurlarının giderilmesi amacıyla insan gözünü muayene edilmesi ve optik cihazların reçetesinin yazılması ile sonraki bakımı kapsayacak şekilde düşünülmektedir.

Optometristler (aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’da optometri doktorları olarak da bilinir), genellikle kapsamlı göz muayeneleri yoluyla birincil göz bakımı sağlayan sağlık uzmanlarıdır. Kırma kusurları ve çeşitli göz hastalıkları dahil olmak üzere çeşitli görme anormalliklerini teşhis eder ve yönetirler. Düzenlenmiş bir meslek olarak, bir optometristin uygulama kapsamı, yere bağlı olarak değişebilir. Optometristler, genel olarak halka kaliteli ve etkili göz bakımı sunmak için genellikle oftalmologlar (uzmanlar) ve gözlükçüler gibi diğer göz sağlığı uzmanlarıyla yakın bir şekilde çalışır.

 

Avrupa Birliği’nin kuruluşundan bu yana, “Avrupa çapında bir optometri muayenesi oluşturarak mesleği birleştirmek, muhtemelen standartlaştırılmış uygulama ve AB ülkeleri içindeki eğitim yönergeleri için Avrupa Optometri Okulları ve Kolejleri Birliği (AESCO) başkanlığındaki güçlü bir hareket bulunmaktadır. Yeni Avrupa Optometri Diplomasının ilk sınavları 1998’de yapıldı ve bu, kıta Avrupa’sında optometri için dönüm noktası niteliğinde bir olay olarak kaydedilmiştir. [3]

Hemen hemen dünyada en ileri örneklerinin sergilendiği Birleşik Krallık’taki optometristler, 1989 tarihli Optisyenler Yasası[4] uyarınca Genel Optik Konseyi tarafından düzenlenir ve tıp pratisyenlerinden ayırt edilir. Birleşik Krallık’ta optometri uygulamak için GOK’ye kaydolmak zorunludur. Ulusal Sağlık Servisi, çocuklar ve çok düşük gelirli olanlar için ücretsiz görme testleri ve gösteri kuponları sağlarlar. Yaşlılar ve diyabet gibi bazı kronik rahatsızlıkları olanlar ücretsiz periyodik testler tatbik ederler. Glokom ve katarakt gibi göz rahatsızlıklarının tedavisi ücretsizdir ve normal göz muayeneleri sırasında kontrol edilir.

Birleşik Krallık’ta, optometristlerin nitelikli ve deneyimli bir pratisyen olabilmeleri için 3 veya 4 yıllık lisans onur derecesini ve ardından en az bir yıllık “ön kayıt dönemi” (staj) tamamlamaları gerekir. Bu yıl boyunca, ön kayıtlı adaya, genellikle bir hastanede geçici olarak görevlendirme ve tüm bu değerlendirmeleri başarıyla geçtikten sonra bir günlük final sınavları dahil olmak üzere bir dizi üç aylık değerlendirme yapılır. Bu değerlendirmelerin başarıyla tamamlanmasının ve bir yıllık denetimli muayenehanesinin tamamlanmasının ardından aday, Genel Optik Konseyine (GOC) bir optometrist olarak kaydolabilir ve isterlerse Optometristler Koleji üyeliğine hak kazanır.

1990 yılında, Londra Üniversitesi’nde Agarwal[5] tarafından İngiliz optometristler tarafından sağlanan hizmetlerle ilgili olarak İngiliz tıp pratisyenlerinin görüşlerinin bir araştırması gerçekleştirildi. Ankete katılanların çoğu, optometristlerin dış göz koşullarını tedavi ederek ve ek eğitim ve sertifikasyon yoluyla geniş spektrumlu topikal antibiyotikler reçete ederek mesleki rollerini genişletmelerinden yanaydı.

2009’dan bu yana, Birleşik Krallık’taki optometristler, göz hastalıklarını tedavi etmek ve yönetmek için ilaç yazmalarına izin veren ek lisansüstü eğitim ve nitelikler alabildiler. Şu anda kaydedilebilir üç uzmanlık alanı vardır:

• Ek tedarik uzmanlığı – normal bir optometrist tarafından sipariş edilen veya sağlanan ilaçlara ek olarak, acil durumlarda bir dizi ilaç siparişi yazmak ve tedarik etmek.
• Tamamlayıcı reçeteleme uzmanlığı – bir hastanın klinik durumunu yönetmek ve bir pratisyen hekim veya göz doktoru veya kalifiye optometrist gibi bağımsız bir reçete yazan kişi ile birlikte oluşturulan bir klinik yönetim planına göre ilaç reçete etmek.
• Bağımsız reçeteleme uzmanlığı – bir hastanın klinik değerlendirmesi için sorumluluk almak, bir tanı koymak ve gerektiğinde reçeteleme de dahil olmak üzere gerekli klinik yönetimi belirlemek.

Henüz ülkemizde tatbikatı bulunmayan optometristlik mesleğinin dünya çağında oldukça yaygın hale geldiği görülmektedir. En basit anlatımla, bugün optisyen olarak bilinen meslek gerekliliklerini yerine getiren kişilerin uygun eğitim ve donanımın sağlanmasıyla optometrist olarak da hizmet vermeleri ya da eğitimlerinin en başında bu yönde bir tercih yaparak optometri bölümlerinden mezun olmaları ile gerekliliklerin yerine getirilmesi mümkün olmaktadır.

Hiç şüphesiz ki; ülkemizde de bu yönde bir meslek grubunun oluşması öncelikle gelişen ve değişen teknolojinin ilgili sektör bazında yeterli bilinç düzeyinde ve pratik uygulama becerisinin edinilmesi, sonrasında da ilgili kanuni düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda; Bulgaristan ve Yunanistan ile birlikte ülkemizin de dahil olduğu ülkeler grubunda tıp doktorları hariç hiçbir kişi ya da meslek grubuna refraksiyon yapma ve numaralı gözlüklerin reçetesinin yazılması işleminin yapılması yetkisi yasal olarak verilmemiştir. Bunun yanında hemen hemen geri kalan Avrupa ülkelerinde bazıları kısıtlı olmakla birlikte tam bir serbesti içinde optometristler faaliyetlerini yasal olarak sürdürmektedirler.

Tüm bunlarla birlikte; tarihsel bir bakış açısıyla sadece ilgili sektör değil, tüm gelişim alanları incelendiğinde teknolojik ilerlemelerin ve pratik uygulamaların yahut daha fazla uzmanlık vaat eden yeniliklerin er ya da geç ilgili sektörlerde yer alacağı gerçeği ile karşılaşılmaktadır. Blockchain teknolojisinin bu denli geliştiği; yapay zekanın hemen hemen güncelimizin her alanına amil kılınacağı her türlü izahtan varestedir.

Bu minvalde; ülkemizde de kanun çalışmalarının içinde yer alanlarca ifade edildiği üzere optometristlik hususunda ileride üniversite mezunlarından bu kaynağın temin edileceği, yaklaşık olarak 6 yıllık bir eğitimin öngörülmesiyle sektöre muhtemel bir kaliteli personel aktarımının yapılacağı düşünülmektedir.

Sektörde bu denli uzmanlaşmaya gidilmesinin tüketiciler veya hastalar nezdinde memnuniyetle karşılanabileceği yapılan anket çalışmalarında da kendisini göstermektedir.

Hep birlikte ilerleyen günlerde Ankara’nın kapalı kapılarının ardında sektörle ilgili bu hususta nasıl bir karar alınacağını göreceğiz.

Hayırlı olması dileğiyle..

 

Av. Suat Şimşek -Managing Partner

Av. Oğuz Çelik -Attorney at Law

 

 

[1] https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi:10.11.2020

[2] https://www.todnet.org/html/todnet.asp?a=dernekhakkinda

[3] Agarwal, R. (1998), European Diploma in Optometry, British Journal of Optometry and Dispensing, 6(3), 84.

[4] Opticians Act 1989

[5] Agarwal, R. (1996), British optometry: medical practitioner’s opinion survey, British Journal of Optometry and Dispensing, 4(2), 50-52.